Mae digon o ffocws wedi bod ar y cynlluniau ar gyfer Amgueddfa Bêl-droed Cymru, ond beth am yr hanner arall yn y prosiect ‘amgueddfa dau hanner’: amgueddfa newydd i Wrecsam?
Rydyn ni wedi llunio’r daith chwiban hon o’r dyluniadau ar gyfer yr orielau a’r gofodau newydd, ynghyd â rhai o’r syniadau ar gyfer y themâu a’r cynnwys y byddwch chi’n eu darganfod yn ystod eich ymweliad â’r amgueddfa newydd.
Mae datblygu’r cynlluniau ar gyfer orielau’r amgueddfa bêl-droed yn rhan o brosiect Amgueddfa Dau Hanner fydd yn creu Amgueddfa Bêl-droed i Gymru ac amgueddfa newydd i Wrecsam. Ariannwyd y gwaith datblygu hwn gan Lywodraeth Cymru a Chyngor Bwrdeistref Sirol Wrecsam.
Pob llun trwy garedigrwydd Hayley Sharpe Design.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/MoTH-RIBA-3-p.21-Ground-Floor-cym-edit--1024x927.jpg)
I ddechrau bydd newid mawr ar lawr gwaelod yr adeilad amgueddfa bresennol: ystafell ddysgu newydd ar gyfer ysgolion a digwyddiadau cymunedol; oriel ddynodedig ar gyfer hanes yr adeilad, gofod arddangosfa dros dro wedi’i ehangu a siop anrhegion fwy.
Bydd yr iard hanesyddol yng nghanol yr amgueddfa (lle mae’r brif oriel ar hyn o bryd) yn cael ei ail-osod; gan greu fersiwn Wrecsam o’r ‘Iard Fawr’ yn yr Amgueddfa Brydeinig.
Bydd gwrthrychau ac arddangosfeydd LED yn cyflwyno themâu’r ddwy amgueddfa: treftadaeth pêl-droed a threftadaeth Wrecsam.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/MoTH-RIBA-3-p.30-Atrium-Wrexham-1024x724.jpeg)
Mae argraff yr arlunydd yn dangos atriwm agoriadol fel y gwelir o waelod y grisiau canolog newydd gan edrych tuag at y drws i’r ystafell ddysgu.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/MoTH-RIBA-3-p.55-Wxm-Galleries-visitor-flow-cym-1024x510.jpg)
Bydd orielau’r Amgueddfa Bêl-droed ac Amgueddfa Wrecsam oll ar lawr cyntaf yr adeilad; mewn gofodau nad ydynt ar agor i’r cyhoedd ar hyn o bryd.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/one-of-the-many-improvements-1024x724.jpg)
Bydd orielau Amgueddfa Wrecsam wedi’u lleoli ar ochr ddwyreiniol yr adeilad. Ar hyn o bryd mae’r adain ar ddwy lefel wahanol ac mae llawer o waith angen ei gyflawni i drawsnewid nifer o ystafelloedd i ofodau oriel ymarferol.
![This image has an empty alt attribute; its file name is MoTH-Wrexham-Galleries-intro-example-visual-1.jpeg](https://www.treftadaethwrecsam.cymru/wp-content/uploads/2023/01/MoTH-Wrexham-Galleries-intro-example-visual-1.jpeg)
Un o’r nifer o welliannau a fyddai’n digwydd fel rhan o brosiect ‘amgueddfa dau hanner’ fydd orielau parhaol wedi’u dynodi i agweddau penodol o hanes Wrecsam.
Hyd yn hyn rydym wedi gorfod gwasgu popeth i un oriel. Gyda gwynt teg a’r cyllid angenrheidiol, gall Amgueddfa Wrecsam gael gofod oriel y mae ein treftadaeth a’n cymunedau lleol yn ei haeddu.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/first-gallery-beginnings-1024x724.jpg)
Bydd ymwelwyr yn dod i mewn i orielau Amgueddfa Wrecsam drwy ardal agoriadol: Dyma Wrecsam!
Bydd yr ardal hon yn gymysgedd o sain, ffilm a delweddau yn cyflwyno hanes Wrecsam ac amrywiaeth y fwrdeistref sirol, a chyfeirio at themâu’r orielau sydd i ddod. Bydd y profiad ymdrwythol yn amlygu ein treftadaeth hyd at y diwrnod presennol.
Bydd yr oriel gyntaf, Dechreuadau, wedi’i ddynodi i archaeoleg a chynhanes, gan gynnwys Dyn Brymbo, trysorau’r Oes Efydd megis Casgliad yr Orsedd, a chypyrddau arddangos gydag arddangosfeydd archeolegol newidiol o ddeunyddiau lleol. Bydd gweithgareddau i ddiddori ac addysgu ymwelwyr iau hefyd.
Mae posibilrwydd yma i arddangos benthyciadau gan Amgueddfa Cymru megis Casgliad Acton a Chasgliad Burton (Yr Oes Efydd), Casgliad Esclus (y cyfnod Rhufeinig) a Chasgliad Wrecsam (yr Oesoedd Canol).
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/trade-industry-1024x631.jpg)
Yng Nghanolfan Dreftadaeth y Bers ers talwm roeddem yn arfer canolbwyntio ar dreftadaeth ddiwydiannol yr ardal ond, ers i’r ganolfan gau, dim ond drwy arddangosfeydd dros dro y mae’r Gwasanaeth Amgueddfeydd wedi gallu adrodd stori ddiwydiannol Wrecsam.
Fodd bynnag, bydd popeth yn newid fel rhan o brosiect ‘amgueddfa o ddwy hanner’ wrth i Gwrt Rhif 2 (yr ystafell addysgu bresennol) ddod yn oriel barhaol ar gyfer hanes diwydiannol ac amaethyddol Wrecsam, y byd gwaith a tharddiad Wrecsam fel tref farchnad.
Mi fydd yna le i arddangos rhai o wrthrychau gwych y casgliad; a bydd rhai o’r bobl a’r llefydd sy’n gysylltiedig â’n gorffennol diwydiannol a masnachol yn cael eu taflunio ar bob pen i’r oriel.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/previously-we-used-to-1024x772.jpg)
Mi fydd yna lawer o bethau i bobl o bob oed ei wneud yn yr oriel ‘Masnach a Diwydiant’ arfaethedig: siopa yn Wrecsam ers talwm, gweithgaredd marchnad i blant, cyfle i ddysgu am wahanol swyddi’r oes a fu, lle i hel atgofion am eich swydd gyntaf/waethaf/orau, a hyd yn oed cyfle i chi wisgo dillad gweithwyr o’r gorffennol.
![](https://www.treftadaethwrecsam.cymru/wp-content/uploads/2023/01/story-of-Gresford.jpg)
Mae hanes trychineb Pwll Glo Gresffordd yn rhan bwysig iawn o hanes modern Wrecsam, ac mi fydd yna ardal benodol yn yr oriel Gwrthdaro a Brwydro ar y trychineb a’r ôl-effeithiau.
Bydd yr ardal ar Hawliau Mwynwyr yn edrych ar hanes cythryblus maes glo Sir Ddinbych, o’r dwndwr cyntaf yn y 1830 i’r streic yn 1984/85.
![](https://www.treftadaethwrecsam.cymru/wp-content/uploads/2023/01/319628777_846460330062971_7149258065171494746_n.jpg)
Bydd ochr arall yr oriel Gwrthdaro a Brwydro yn canolbwyntio ar brofiadau Wrecsam yn y ddwy ryfel byd, gyda chwpwrdd arddangos, tystiolaeth ar lafar a map anferth yn dangos hanes ffrynt cartref yr ardal.
Byddwn yn cofio am y merched a oedd yn gweithio yn y ffatrïoedd arfau, cyn-filwyr y rhyfel a’r rheiny a wasanaethodd ar y ffrynt cartref. Yn olaf, bydd y beic-modur Powell yn cael ei arddangos yn barhaol.
![](https://www.treftadaethwrecsam.cymru/wp-content/uploads/2023/01/80-1024x700.jpg)
Mi fydd yna arddangosfeydd am fragdai a hen dafarndai Wrecsam. Efallai y bydd y slotian yn ddi-alcohol, ond mi fydd arnoch chi angen meddwl clir i ateb cwestiynau cwis tafarn eithaf Wrecsam.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/communities-1024x684.jpg)
Bydd yr oriel nesaf, Cymunedau, yn codi’r hwyliau wrth i’r arddangosfeydd ddathlu ochr gymdeithasol a diwylliannol bywyd lleol yn yr oes fodern. Mi fydd yna ardal ar fyw yn Wrecsam a chypyrddau arddangos yn dangos chwaraeon yn Wrecsam a sut treuliodd ein rhagflaenwyr eu hamser hamdden.
Byddwn yn cyflwyno detholiad gwahanol o gymeriadau o orffennol Wrecsam: y dadleuol, y digri, y drwg-enwog a’r rheiny sy’n haeddu ein sylw.
Byddwn yn gweithio gyda chymunedau i boblogi’r arddangosfeydd yma, ac mi fyddwn yn galw am awgrymiadau a chyfraniadau drwy’r cyfryngau cymdeithasol.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/93-1024x675.jpg)
Fel y soniwyd, mae awyrgylch yr oriel ‘Cymunedau’ yn wahanol; mae’n mynd i fod yn lliwgar, yn fywiog ac yn braf. Fodd bynnag, y bwriad ydi gallu pylu’r golau a throi’r sain i lawr ar gyfer ‘adegau tawel’ pan na fydd ar ymwelwyr eisiau cael eu gorlethu.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/94-1024x676.jpg)
Bydd yr oriel olaf yn amgueddfa arfaethedig Wrecsam yn canolbwyntio ar ein ‘Bywyd Beunyddiol’. Bydd un cwpwrdd arddangos yn cynnwys gwrthrychau sy’n gysylltiedig â chamau allweddol bywyd, o blentyndod i henaint; a bydd cwpwrdd arall yn arddangos bywyd yn y cartref a sut mae pethau wedi newid.
Unwaith eto byddwn yn cynnwys pobl leol wrth ddewis y gwrthrychau a’r straeon sydd arnyn nhw eisiau eu gweld yn yr oriel hon.
Ym mhen pellaf yr amgueddfa mi fydd yna ardal i blant – cyfle i archwilio hanes ‘adref’ a chast o bypedau arbennig i blant greu eu dramâu eu hunain am Wrecsam ers talwm.
![](https://www.wrexhamheritage.wales/wp-content/uploads/2023/01/98-1024x686.jpg)
Gobeithio bod y daith fer hon o’n cynlluniau ar gyfer orielau Amgueddfa Wrecsam yn darparu digon o resymau i chi ymweld a hyd yn oed cymryd rhan.
Mae deugain mlynedd wedi mynd heibio ers i Gyngor Bwrdeistref Maelor Wrecsam benodi Swyddog Ymchwil cyntaf yr amgueddfa yn 1982. Mae potensial yr amgueddfa yno i gael ei wireddu yn y gofodau newydd yma pan fydd yr holl gyllid wedi’i sicrhau. Rydym ni’n croesi bysedd y bydd y gefnogaeth gywir yn cael ei darparu i sicrhau bod gan Wrecsam amgueddfa sy’n addas i ddinas fwyaf newydd Cymru.